Η ασθένεια προκαλείται από το μύκητα Gymnosporangium sabinae (ή G. fuscum) και είναι κοινή στην Ευρώπη και σε άλλες περιοχές ανά τον κόσμο. Είναι εύκολο να αναγνωριστεί από τις λαμπερές κηλίδες πορτοκαλοκόκκινου χρώματος που εμφανίζονται στα φύλλα της αχλαδιάς κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού.

Ο μύκητας έχει ένα σύνθετο βιολογικό κύκλο γιατί χρειάζεται συνέχεια έναν μεταβολικά ενεργό ξενιστή για να επιβιώσει. Εναλλακτικός ξενιστής εκτός από την καλλωπιστική (Pyrus calleryana) και καρποφόρα αχλαδιά (Pyrus communis) είναι καλλωπιστικά ή δασικά δέντρα του γένους Juniperus (άρκευθος, γιουνίπερος ή αγριόκεδρο). Τα δέντρα αυτά είναι κωνοφόρα και αειθαλή και συνεπώς μπορούν να παρέχουν τροφή στο μύκητα κατά τη διάρκεια του χειμώνα.

Το φθινόπωρο αικιδιοσπόρια του μύκητα που έχουν παραχθεί από καρποφορίες στην κάτω επιφάνεια φύλλων της αχλαδιάς διασπείρονται και προσβάλλουν την άρκευθο. Νωρίς το καλοκαίρι συμβαίνει το αντίστροφο: βασιοδιοσπόρια, που παράγονται σε ειδικές καρποφορίες του μύκητα στην άρκευθο, προσβάλλουν γειτονικές αχλαδιές.

Συμπτώματα
Τα συμπτώματα στην αχλαδιά αρχίζουν την άνοιξη ως κιτρινο-πορτοκαλί κηλίδες διαμέτρου 1-2mm στην πάνω επιφάνεια των φύλλων ενώ νεαρά φρούτα και κλαδιά μπορούν επίσης να μολυνθούν. Οι κηλίδες αυτές στα φύλλα σταδιακά εκτείνονται και αποκτούν φωτεινό πορτοκαλί ως κοκκινωπό χρώμα. Ως τα μέσα του καλοκαιριού, μικρές μαύρες κουκίδες (πυκνίδια) εμφανίζονται στο κέντρο αυτών των κηλίδων. Προς το τέλος του καλοκαιριού, καφέ εξογκώματα σχηματίζονται στην κάτω επιφάνεια των φύλλων ακριβώς κάτω από τις κηλίδες. Στα εξογκώματα αυτά αναπτύσσονται κωνοειδείς αποφύσεις (αικίδια) στα οποία παράγονται τα αικιδιοσπόρια που προσβάλλουν νεαρούς βλαστούς αρκεύθου.

Σοβαρότητα και καταπολέμηση
Συνήθως η προσβολή της αχλαδιάς από το μύκητα δεν είναι τόσο σοβαρή ώστε να κινδυνέψει η συνολική υγεία των δέντρων. Βεβαίως η παραγωγή μπορεί να επηρεαστεί σημαντικά ιδιαίτερα όταν η προσβολή των φύλλων και νεαρών καρπών είναι εκτεταμένη οπότε προκαλείται φυλλόπτωση, μείωση της φωτοσυνθετικής ικανότητας, εξασθένιση των δέντρων και μείωση της καρποφορίας.

Συνήθως δεν χρειάζονται ιδιαίτερα μέτρα καταπολέμησης. Οι ψεκασμοί με προστατευτικά ή διασυστηματικά μυκητοκτόνα (διθειοκαρβαμιδικά, τριαζόλες ή/και στομπιλουρίνες) που γίνονται για το φουζικλάδι κρατούν και τη σκωρίαση σε ανεκτά επίπεδα.

Κείμενο & φωτογραφίες: Αριστείδης Χλωρίδης

Πρόκειται για την κάμπια μιας νυχτοπεταλούδας, η οποία αποτελεί «φόβο και τρόμο» των παραγωγών βαμβακιού λόγω των μεγάλων ζημιών που προκαλεί στα άνθη, χτένια και καρύδια και λόγω της δυσκολίας αντιμετώπισής της. Η επιστημονική ονομασία στου λεπιδόπτερου αυτού εντόμου είναι Helicoverpa armigera (Heliothis armigera) και είναι από τα πιο καταστροφικά στην Ελλάδα σε καλλιέργειες βαμβακιού, ντομάτας, μπάμιας, πιπεριάς, καπνού, καλαμποκιού κ.α.

Το έντομο συμπληρώνει 3-4 γενιές το έτος αναλόγως των κλιματολογικών συνθηκών της περιοχής και αναπτύσσει μεγάλους πληθυσμούς από τον Ιούλιο ως Σεπτέμβριο, με κορύφωση συνήθως τον Αύγουστο οπότε και προκαλεί τις μεγαλύτερες ζημιές στο βαμβάκι που βρίσκεται στο στάδιο της διόγκωσης των καρυδιών. Ευτυχώς, μετά από μια σειρά ετών με μεγάλους πληθυσμούς και επακόλουθες έντονες προσβολές, το 2019 ήταν μια χρονιά με μικρές ζημιές από το πράσινο σκουλήκι.

Μια κάμπια δεν περιορίζεται σε ένα καρύδι βαμβακιού ή σε έναν καρπό άλλου φυτού. Μπορεί να προσβάλει πολλά όργανα ή πολλούς καρπούς μέσα σε μερικές μέρες τρώγοντάς τα επιφανειακά και στη συνέχεια να μετακινηθεί σε άλλους, πολλαπλασιάζοντας έτσι την ποσοτική και ποιοτική υποβάθμιση της παραγωγής. Οι κάμπιες σπανιότερα προκαλούν διαβρώσεις σε φύλλα καλλιεργείων. Συνήθως οι προσβολές είναι στα αναπαραγωγικά όργανα (άνθη και καρποί).

Γενικά, η δυσκολία αντιμετώπισης του εντόμου στο βαμβάκι ειδικά τον Αύγουστο οφείλεται στους ακόλουθους παράγοντες:

– Η πληθυσμιακή δομή τον Αύγουστο (η πιο καταστροφική γενιά στο βαμβάκι) είναι μικτή με όλα τα στάδια παρόντα: αβγά, κάμπιες διαφόρων σταδίων, χρυσαλίδες και ενήλικα. Άρα είναι δύσκολο οποιαδήποτε επέμβαση με εντομοκτόνο να εστιάσει στο πιο ευαίσθητο στάδιο της εκκόλαψης και της νεαρής κάμπιας

– Τον Αύγουστο τα φυτά του βαμβακιού είναι μεγάλα και ψηλά και οι γραμμές κλείνουν οπότε ο ψεκασμός με εντομοκτόνο (με οριζόντια μπάρα) δεν καλύπτει τα κατώτερα στρώματα της φυτοστιβάδας του βαμβακιού

– Τα εντομοκτόνα που χρησιμοποιούνται σήμερα είναι κυρίως στομάχου και δευτερευόντως επαφής, συνεπώς οι κάμπιες που τρέφονται και διαβιούν στα κατώτερα στρώματα των φυτών βαμβακιού δεν εκτίθενται στο εντομοκτόνο.

Κείμενο & φωτογραφίες: Αριστείδης Χλωρίδης

Είναι μια ανωμαλία στη φυσιολογία του φυτού κατά τη φάση της ανάπτυξης των καρπών. Είναι αρκετά διαδεδομένο πρόβλημα στις ντομάτες, πιπεριές, μελιτζάνες και κολοκυθάκια το οποίο προκαλείται από (συνήθως προσωρινή) χαμηλή συγκέντρωση ασβεστίου στους καρπούς. Η ανωμαλία αυτή παρουσιάζεται συνήθως με ανομοιόμορφο πότισμα ή συνθήκες εδαφικής ξηρασίας που μειώνουν προσωρινά την απορρόφηση και μετακίνηση του ασβεστίου στο φυτό.

Έλλειψη ασβεστίου κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης των καρπών μπορεί να προκληθεί επίσης και από υπερβολική αζωτούχα λίπανση και υψηλές θερμοκρασίες που προκαλούν ταχεία ανάπτυξη του φυτού, υψηλή αλατότητα εδάφους ή βλάβη των ριζών κατά την καλλιέργεια του εδάφους.

Τις περισσότερες φορές η ξηρή κορυφή εμφανίζεται στις πρώτες ντομάτες της σεζόν καθώς τα φυτά είναι υπό στρες κατά την καρπόδεση της πρώτης ταξιανθίας. Και πολύ συχνά το πρόβλημα εξαφανίζεται στις ντομάτες των επόμενων ταξιανθιών, που θα παραχθούν αργότερα.

Πως θα αποφύγετε την εμφάνιση της ξηρής κορυφής:
– Διαλέξτε ποικιλίες ανθεκτικές στην ξηρή κορυφή
– Ποτίζετε επαρκώς και με κανονικότητα. Κρατήστε τα επίπεδα εδαφικής υγρασίας σταθερά κατά τη διάρκεια της σεζόν
– Καλύψτε το έδαφος με άχυρο ή άλλο οργανικό υλικό κάλυψης για να εμποδίσει την εξάτμιση του εδαφικού νερού κατά τους ζεστούς μήνες, Ιούλιο και Αύγουστο
– Ελέγξτε το pH του εδάφους σας. Ιδανικά, θα πρέπει να είναι κοντά στο 6.5-6.8
– Χρησιμοποιείστε λιπάσματα φτωχά σε άζωτο και πλούσια σε φώσφορο
– Προσθέστε στο έδαφος ασβέστιο κατά τη φύτευση, όμως μόνο αν αποδειχτεί πως υπάρχει έλλειψη. Συχνά το έδαφος έχει επαρκές ασβέστιο το οποίο όμως δεν φτάνει στους καρπούς για τους λόγους που αναφέρθηκαν πιο πάνω
– Ψεκάστε με διαφυλλικό λίπασμα ασβεστίου

Κείμενο & φωτογραφίες: Αριστείδης Χλωρίδης

Ο ρόλος του ψευδαργύρου στα φυτά

• Ο ψευδάργυρος διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση της αύξησης του φυτού, στην ενεργοποίηση ενζύμων, την γονιδιακή έκφραση, τη δραστηριότητα φυτορμονών, τη σύνθεση πρωτεϊνών, τη σύνθεση της χλωροφύλλης και τη φωτοσύνθεση, το μεταβολισμό υδατανθράκων, τη γονιμότητα των φυτών, την παραγωγή σπόρων και καρπών και την άμυνα εναντίον ασθενειών.
• Είναι επίσης απαραίτητος στα φυτά για την παραγωγή αυξητικών ορμονών και την αύξηση των μεσογονατίων.
• Είναι δομικό συστατικό χημικών διαβιβαστών και μεταλλοενζύμων που ρυθμίζουν το μεταβολισμό του φυτού και τη σύνθεση των υδατανθράκων, λιπιδίων, πρωτεϊνών και νουκλεϊκών οξέων
• Τέλος, είναι σημαντικός στη δομική και λειτουργική ακεραιότητα των κυτταρικών μεμβρανών
• Ενδεχόμενη έλλειψη ψευδαργύρου από τα φυτά επιβραδύνει ή αναστέλλει όλες τις παραπάνω διεργασίες και τελικά εξασθενεί την υγεία και μειώνει την παραγωγικότητά των φυτών
• Καλλιέργειες ιδιαίτερα απαιτητικές σε ψευδάργυρο είναι το καλαμπόκι, η μηδική, τα εσπεριδοειδή, τα μηλοειδή, τα πυρηνόκαρπα, το αμπέλι, η ελιά, η ακτινιδιά και άλλες
• Η τροφοπενία (έλλειψη) ψευδαργύρου είναι πολύ συχνή στις σύγχρονες καλλιέργειες. Παρουσιάζεται συνήθως σε αλκαλικά και ασβεστούχα εδάφη με υψηλό pH, σε ασβεστούχα εδάφη με μέτρια ή υψηλή περιεκτικότητα σε οργανική ουσία, σε αμμώδη εδάφη καθώς και σε εδάφη που προέκυψαν από πετρώματα φτωχά σε ψευδάργυρο.
• Η έλλειψη ψευδαργύρου εκδηλώνεται αρκετές φορές με ανοιχτοπράσινο, κίτρινο ή λευκό αποχρωματισμό ανάμεσα στα νεύρα που ξεκινά από τα νέα και μεσαία φύλλα και από νανισμό φυτών και φύλλων και παραμόρφωση φύλλων και καρπών.
• Σε πολλές όμως περιπτώσεις οριακής έλλειψης ψευδαργύρου, η ποιότητα και ποσότητα της παραγωγής ενδέχεται να είναι μειωμένες λόγω λανθάνουσας έλλειψης ψευδαργύρου χωρίς εμφανή συμπτώματα. Για παράδειγμα έλλειψη σε σιτηρά έχει ως αποτέλεσμα μικρή συγκέντρωση στους κόκκους και μειωμένη διατροφική αξία.
• Σχεδόν τα μισά από τα εδάφη παγκοσμίως πάσχουν από έλλειψη ψευδαργύρου, ενώ το θρεπτικό στοιχείο αυτό έχει αναγνωριστεί ως το πιο κρίσιμο και ελλειμματικό για τα φυτά, προκαλώντας σοβαρές απώλειες στην παραγωγή. Ως αποτέλεσμα το ενδιαφέρον για λίπανση με ψευδάργυρο έχει αυξηθεί πολύ την τελευταία δεκαετία

Τι είναι το Zion?

• Το Zion είναι ένα υγρό λίπασμα, ισχυρά όξινης αντίδρασης, που περιέχει συμπυκνωμένο μονο-ένυδρο θειικό ψευδάργυρο (ZnSO₄-H₂O), σε ενυδατωμένη ιοντική μορφή υψηλής βιοδιαθεσιμότητας και αποτελεσματικότητας, κατά της τροφοπενίας (έλλειψης) ψευδαργύρου
• Η περιεκτικότητα του Zion σε ψευδάργυρο είναι 11.4% β/ο, ή διαφορετικά 9.4 γραμμάρια στοιχειακού ψευδάργυρου σε 100 ml Zion
• Μπορεί να εφαρμοστεί στις καλλιέργειες καθ’ όλη τη βλαστική περίοδο σε πολύ μικρές δόσεις: 1) Διαφυλλικά σε 50-100ml/100L νερού και 2) μέσω του εδάφους με σύστημα στάγδην άρδευσης σε 100-200ml/στρέμμα
• Οι δόσεις εφαρμογής κυμαίνονται ανάλογα με την καλλιέργεια, το μέγεθος και την ηλικία των φυτών, τον εξοπλισμό εφαρμογής και το σύστημα διαμόρφωσης του οπωρώνα ή της καλλιέργειας
• Είναι πλήρως υδατοδιαλυτό λίπασμα χωρίς προβλήματα ανάμιξης στο βυτίο ή τις δεξαμενές λίπανσης. Μειώνει το pH του διαλύματος διευκολύνοντας έτσι την ανάμειξη άλλων δραστικών ουσιών που «προτιμούν» όξινα pH
• Είναι συμβατό με τα περισσότερα αγροχημικά προϊόντα. Δεν αναμιγνύεται με ασταθή στη μίξη προϊόντα όπως το fosetyl-Al και το chlorpyrifos

Ο ρόλος του μαγγανίου στα φυτά

• Το μαγγάνιο διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην παραγωγή αμινοξέων και πρωτεϊνών, στη σύνθεση λιγνίνης, στην ενεργοποίηση πολλών ενζύμων, στη ρύθμιση του επιπέδου φυτορμονών, στην αναπνοή και το μεταβολισμό του αζώτου, στην αναγωγή των νιτρικών και στη διευκόλυνση της χρήσης τους από τα φυτά, στο σχηματισμό της χλωροφύλλης και στη φωτοσύνθεση
• Μετά τον σίδηρο που είναι απαραίτητος στα φυτά σε αναλογία 100mg σιδήρου / kg ξηράς ουσίας, το μαγγάνιο είναι το επόμενο ιχνοστοιχείο από άποψη αναγκαιότητας για τα φυτά με αναλογία 50mg μαγγανίου / kg ξηράς ουσίας
• Το δισθενές μαγγάνιο Mn²⁺ μετατρέπεται εύκολα σε Mn³⁺ ή Mn⁴⁺ και γι΄αυτό στα φυτά παίζει σημαντικό ρόλο σε οδειδοαναγωγικές διεργασίες, ως φορέας μεταφοράς ηλεκτρονίων στη φωτοσύνθεση. Ενδεχόμενη έλλειψή του μπορεί να επηρεάσει αρνητικά το συνολικό όγκο της κόμης των φυτών, το μέγεθος και χρώμα των καρπών και το συνολικό όγκο της παραγωγής
• Η τροφοπενία (έλλειψη) μαγγανίου είναι αρκετά διαδεδομένη στα ελληνικά καλλιεργούμενα εδάφη σε βαθμό σχεδόν παρόμοιο με την έλλειψη σιδήρου. Συχνά όμως περνάει απαρατήρητη ή υποεκτιμάται από τους παραγωγούς. Παρουσιάζεται συνήθως σε αλκαλικά και ασβεστούχα εδάφη με υψηλό pH (άνω του 6,5) και με φτωχό αερισμό, σε ασβεστούχα εδάφη με μέτρια ή υψηλή περιεκτικότητα σε οργανική ουσία, σε αμμώδη εδάφη καθώς και σε εδάφη που προέκυψαν από πετρώματα φτωχά σε μαγγάνιο
• Συχνά η τροφοπενία μαγγανίου εμφανίζεται μαζί με αυτήν του ψευδαργύρου ή του σιδήρου λόγω των παρόμοιων εδαφικών συνθηκών που ευνοούν την έλλειψη των τριών αυτών σημαντικών θρεπτικών στοιχείων
• Το μαγγάνιο είναι εξαιρετικά δυσκίνητο στοιχείο στα φυτά και γι’ αυτό τα συμπτώματα της έλλειψής του εκδηλώνονται πρώτα στα νεαρά φύλλα με τη μορφή μεσονεύριας χλώρωσης η οποία μπορεί να συγχυστεί με αυτήν του σιδήρου. Όμως η έλλειψη σιδήρου έχει σαφώς πιο οξεία και διακριτή αντίθεση μεταξύ των πράσινων νεύρων και των χλωρωτικών περιοχών ενώ αυτή του μαγγανίου είναι πιο διάχυτη και συγκεχυμένη. Επίσης τα συμπτώματα έλλειψης μαγγανίου μοιάζουν με αυτά του μαγνησίου με τη διαφορά ότι στην τελευταία τα συμπτώματα εμφανίζονται στα γηραιότερα φύλλα

Τι είναι το Mangan-ion?

• Το Mangan-ion είναι ένα υγρό λίπασμα, ισχυρά όξινης αντίδρασης, που περιέχει συμπυκνωμένο μονο-ένυδρο θειικό μαγγάνιο (MnSO₄-H₂O), σε ενυδατωμένη ιοντική μορφή υψηλής βιοδιαθεσιμότητας και αποτελεσματικότητας, κατά της τροφοπενίας (έλλειψης) μαγγανίου
• Η περιεκτικότητα του Mangan-ion σε μαγγάνιο είναι 9.1% β/ο, ή διαφορετικά 9.1 γραμμάρια στοιχειακού μαγγανίου σε 100 ml Mangan-ion
• Μπορεί να εφαρμοστεί στις καλλιέργειες καθ’ όλη τη βλαστική περίοδο σε πολύ μικρές δόσεις: 1) Διαφυλλικά σε 50-100ml/100L νερού και 2) μέσω του εδάφους με σύστημα στάγδην άρδευσης σε 100-200ml/στρέμμα
• Οι δόσεις εφαρμογής κυμαίνονται ανάλογα με την καλλιέργεια, το μέγεθος και την ηλικία των φυτών, τον εξοπλισμό εφαρμογής και το σύστημα διαμόρφωσης του οπωρώνα ή της καλλιέργειας
• Είναι πλήρως υδατοδιαλυτό λίπασμα χωρίς προβλήματα ανάμιξης στο βυτίο ή τις δεξαμενές λίπανσης. Μειώνει το pH του διαλύματος διευκολύνοντας έτσι την ανάμειξη άλλων δραστικών ουσιών που «προτιμούν» όξινα pH
• Είναι συμβατό με τα περισσότερα αγροχημικά προϊόντα. Δεν αναμιγνύεται με ασταθή στη μίξη προϊόντα όπως το fosetyl-Al και το chlorpyrifos

Τα φυτά, όπως και όλοι οι οργανισμοί, χρειάζονται μια ποικιλία χημικών στοιχείων / θρεπτικών συστατικών για τις μεταβολικές τους διεργασίες. Τα μεγάλα δέντρα που θαυμάζουμε αποκτούν το μεγάλο τους μέγεθος και το όμορφο σχήμα τους μετά από μια σειρά επαναλαμβανόμενων κύκλων ανάπτυξης και αύξησης στη διάρκεια της οποίας δεσμεύουν άνθρακα (C), οξυγόνο (O), υδρογόνο (Η), άζωτο (Ν), φώσφορο (P), κάλιο (K), ασβέστιο (Ca), μαγνήσιο (Mg), θείο (S), σίδηρο (Fe), ψευδάργυρο (Zn), χαλκό (Cu), βόριο (B), μαγγάνιο (Mn), νικέλιο (Ni), χλώριο (Cl), μολυβδαίνιο (Mo) και πυρίτιο (Si) από την ατμόσφαιρα ή το έδαφος. Με αυτά τα στοιχεία συνθέτουν μια μεγάλη ποικιλία δομικών ή “μεταβολικών” χημικών ενώσεων (σακχάρων, υδατανθράκων, αμινοξέων, πρωτεϊνών, ελαίων, λιπιδίων, λιπών και άλλων πολυσύνθετων μορίων) για να κατασκευάσουν τα κύτταρα και τους ιστούς τους και να ρυθμίζουν τις μεταβολικές τους διεργασίες.

Τρία χημικά στοιχεία, ο άνθρακας, το υδρογόνο και το οξυγόνο, παρέχονται σε αφθονία από το διοξειδίο του άνθρακα (CO2) του αέρα και από το νερό (Η20) του εδάφους. Όταν η χλωροφύλλη των φύλλων εκτίθεται στο φως αυτά τα τρία αυτά στοιχεία συνδυάζονται μέσω της φωτοσύνθεσης για να συνθέσουν υδατάνθρακες και στη συνέχεια άλλες χημικές ενώσεις. Για τα τρία αυτά στοιχεία δεν υπάρχει ανάγκη επιπρόσθετης χορήγησης (λίπανσης) εκτός αν το περιβάλλον ανάπτυξης των φυτών είναι φτωχό σε CO2 όπως για παράδειγμα συμβαίνει σε υδρόβια φυτά που αναπτύσσονται σε ενυδρείο.

Από τα 18 απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία που αναφέρθηκαν πιο πάνω, το άζωτο, ο φώσφορος και το κάλιο ονομάζονται πρωτεύοντα μακροστοιχεία γιατί χρειάζονται στα φυτά σε μεγάλες σχετικά ποσότητες ενώ παράλληλα είναι συχνό το φαινόμενο της έλλειψης τους σε καλλιέργειες υψηλού παραγωγικού δυναμικού. Η έλλειψη τους επηρεάζει σοβαρά την ποσότητα και ποιότητα της παραγωγής των φυτών. Γι΄αυτό το λόγο χορηγούνται τακτικά στις καλλιέργειες μέσω κατάλληλων λιπασμάτων. Η ποσότητα και ο τύπος των λιπασμάτων που θα χρησιμοποιηθούν εξαρτώνται από το είδος του εδάφους και από καλλιεργητικούς παράγοντες όπως το είδος του φυτού, την ηλικία της καλλιέργειας, το μέγεθος και το στάδιο των φυτών κ.α..

Το ασβέστιο, το μαγνήσιο και το θείο ονομάζονται δευτερεύοντα μακροστοιχεία. Κι αυτά χρειάζονται σε μεγάλες ποσότητες στα φυτά αλλά είναι λιγότερο πιθανό να περιορίσουν την αύξηση και ανάπτυξη των φυτών δεδομένου ότι συνήθως υπάρχουν σε αφθονία στο έδαφος. Τα μεν ασβέστιο και μαγνήσιο προστίθενται μέσω ασβεστούχων υλικών όταν αυτό απαιτεί διόρθωση του pH, ενώ το θείο προστίθεται διαρκώς μέσω βροχοπτώσεων και απελευθέρωσής του από τα οργανικά υλικά του εδάφους.

Τα υπόλοιπα 9 θρεπτικά στοιχεία είναι επίσης απαραίτητα στα φυτά αλλά σε μικρές ποσότητες σε σύγκριση με τα μακροστοιχεία και γι΄αυτό ονομάζονται μικροστοιχεία ή ιχνοστοιχεία. Αυτά είναι ο σίδηρος, ο ψευδάργυρος, το μαγγάνιο, o χαλκός, το βόριο, το νικέλιο, το χλώριο, το μολυβδαίνιο και το πυρίτιο. Δεν θα πρέπει να μας ξεγελά το γεγονός ότι τα ιχνοστοιχεία χρειάζονται σε μικρές ποσότητες στα φυτά. Είναι κι αυτά σημαντικότατα και η έλλειψη τους έχει αρνητική επίδραση στην ανάπτυξη και παραγωγή των φυτών. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι το πυρίτιο δεν είναι απαραίτητο σε όλα τα φυτά, αλλά έχει θετική επίδραση σε πολλά από αυτά. Επίσης ορισμένα φυτά χρειάζονται Νάτριο (Na) και κοβάλτιο (Co). Στον πίνακα 1 πιο κάτω φαίνεται η περιεκτικότητα της ξηράς ουσίας ενός τυπικού ολόκληρου φυτού σε διάφορα θρεπτικά στοιχεία.

Υπάρχει πληθώρα λιπασμάτων στην αγορά που χορηγούνται όταν αυτό απαιτείται μέσω του εδάφους (με διασπορά, διανομή ή υδρολίπανση) ή διαφυλλικά με ψεκασμούς. Η επιλογή όμως του κατάλληλου ή των κατάλληλων λιπασμάτων για ισορροπημένη θρέψη των φυτών είναι μια σχετικά δύσκολη απόφαση που απαιτεί γνώση τριών σημαντικών παραμέτρων, των ιδιοτήτων του εδάφους μας, των απαιτήσεων της καλλιέργειας ή των φυτών μας στα διάφορα στάδια ανάπτυξής τους, και των ιδιοτήτων του λιπάσματος που θα χρησιμοποιηθεί. Όλες αυτές οι λεπτομέρειες καθώς και ο η σημασία κάθε στοιχείου στα φυτά θα αναλυθούν σε επόμενα άρθρα στο site μας.

Πίνακας 1. Μέση περιεκτικότητα της ξηράς φυτικής ουσίας τυπικού ολόκληρου φυτού σε 17 θρεπτικά στοιχεία, η οποία κρίνεται ως επαρκής για την ομαλή ανάπτυξη και αύξηση (Epstein & Bloom, 2005)

Στοιχείο	mg/kg (ppm)	% w/w	Σχετικός αριθμός ατόμων του στοιχείου
Νικέλιο	0.05		1
Μολυβδαίνιο	0.1		1
Κοβάλτιο	0.1		2
Χαλκός	6		100
Ψευδάργυρος	20		300
Νάτριο	10		400
Μαγγάνιο	50		1000
Σίδηρος	100		2000
Βόριο	20		2000
Χλώριο	100		3000
Πυρίτιο		0.1	30000
Θείο		0.1	30000
Φώσφορος		0.2	60000
Μαγνήσιο		0.2	80000
Ασβέστιο		0.5	125000
Κάλιο		1	250000
Άζωτο		1.5	1000000

Κείμενο: Αριστείδης Χλωρίδης

Πηγές για περισσότερες πληροφορίες:

Epstein E and Bloom AJ (2005). Mineral Nutrition of Plants: Principles and Perspectives, 2nd edn. Sunderland, MA: Sinauer

Forth, HD (1990). Fundamentals of soil science, 8th edn. John Wiley and Sons

Marschner H (1997). Mineral Nutrition of Higher Plants. Academic Press, London

Miller AJ (July 2014). Plant mineral nutrition, https://www.researchgate.net/publication/300178484
Sonneveld C and Voogt W (2009). Plant Nutrition of Greenhouse Crops, Springer